Памятаеце народную казку, якую нашаму пакаленню (соры-соры, гэта даўно было) яшчэ ў савецкіх дзіцячых садках расказвалі, — пра жураўля і лісіцу?
Пра тое, як ліса паклікала жураўля ў госці і частавала размазанай па талерцы маннай кашай?
Помста галоднага жураўля была не менш вытанчанай:

«… На другі дзень прыходзіць ліса да жураўля, а ён прыгатаваў АКРОШКУ, наліў у збан з вузкім горлачкам, паставіў на стол і кажа:
— Еш, кумачка! Шчыра, больш няма чым пачаставаць.
Ліса пачала круціцца вакол збана. І так зойдзе, і гэтак, і лізне яго, і панюхае — ніяк дастаць не можа: не лезе галава ў збан…»

Самы час раскрыць сакрэт жураўлёвага збана для ўсіх злых і галодных ліс.
«Акрошка» — старажытны славянскі рэцэпт, распаўсюджаны на ўсёй тэрыторыі Кіеўскай Русі — у асноўным сучаснай Беларусі, Расіі і Украіны (у алфавітным парадку). Там, дзе актыўна выкарыстоўвалі хлебны квас.

Назва «акрошка» паходзіць, як нескладана здагадацца, ад дзеяслова «крышыць» — секчы, здрабняць.

Першапачаткова падавалі акрошку як закуску – квас давалі асобна ад усіх накрышаных інгрэдыентаў, і кожны даводзіў страву да неабходнай яму кансістэнцыі. Ну а бліжэй да XIX стагоддзя акрошка паратварылася ў папулярны халаднік.

Традыцыйную акрошку заўсёды гатавалі менавіта на кіслым хлебным квасе, і яна магла быць мясная, ці рыбная, ці гароднінная, ці нават грыбная – дзве астатніх звычайна гатавалі ў пост. У ход магло пайсці нават тое, што засталося ад учорашняй вячэры – смажанае/варанае мяса ці рыба, плюс свежая гародніна.

У сучасных рэцэптах замест квасу часта сустракаюцца кефір ці нейкі іншы кісламалочны прадукт. Але гэта, хутчэй, уплыў халаднікоў больш аддаленых суседзяў — напрыклад, азербайджанскага аўдуху і даграмачу ці балгарскага таратору.

Далей — базавая мясная акрошка з варанай ялавічынай, агурком і зялёнай цыбуляй.

Дарэчы, у акрошцы галоўнае — каб мяса ці рыба былі не надта тлустыя, інакш тлушч застыне ў халодным квасе і будзе зусім фууууу…