Назва «Марынара» найбольш распаўсюджана ў Амерыцы, куды гэты соус завезлі італьянскія эмігранты і дзе ён найбольш папулярны. Сам жа соус родам з Неапалю, і таму ў Італіі, ды і ва ўсім астатнім свеце, яго найчасцей называюць «Неапалітанскі соус» (Napolitana).

Паводле легенды, яго вынайшлі ў XVI стагоддзі кухары на борце неапалітанскіх караблёў, што вярталіся з Амерыкі з грузам яшчэ экзатычных тады памідораў.

Асноўныя складнікі – аліўкавы алей, часнок і/альбо цыбуля і памідор, амаль заўсёды – базілік.

Дарэчы, у Італіі a la marinara – страва з рыбай ці морапрадуктамі, а не соус, так што галоўнае не заблытацца.

Соус имеет явные ацтекские корни — название «Гуакамоле» ( «Guacamole» по-испански), произошло от ацтекского āhuacamōlli, которое, в свою очередь, состоит из двух частей — āhuacatl (авокадо) и mōlli (соус).

Изначально предтавлял из себя просто растертую мякоть авокадо с солью.
Сейчас практически всегда добавляют чили перец, кинзу, белый репчатый лук и сок лайма

Прекрасный соус для начос, такос, буритос и т.д, настолько популярный, что отмечают даже Национальный день гуакамоле — 16 сентября, в тот же день, что и День независимости Мексики.

Паводле Authentic Mexican: Regional Cooking from the Heart of Mexico, сваю назву «Pico de gallo» («дзюба пеўня» ў перакладзе) соус атрымаў з-за падабенства з птушыным кормам.😏
Але ёсць і альтэрнатыўныя версіі. Адна з іх кажа, што соўс бралі вялікім і ўказальным пальцамі, і гэта рабіла руку падобнай да пеўневай дзюбы.🤏🏼 Другая версія – што перац серана падобны да дзюбы.🐔🐓

Дарэчы, слова «Salsa» перакладаецца з іспанскай проста як «соўс», таму трэба заўсёды ўдакладняць, якая менавіта сальса маецца на ўвазе.

Гэта незаменная штука для фахітас, бурытас ці начас, але цудоўна пасуе і проста да любога смажанага на грылі мяса.

Нягледзячы на тое, што піка-дэ-гая можна рабіць з любога гатунку чылі, класічнымі лічацца зялёныя халапенья і серана. Сальсу з такім перцам часта называюць «Salsa Mexicana» («мексіканскі соўс»), ці «Salsa Bandera» («соўс сцяга»), бо памідоры, цыбуля і чылі разам складаюцца ў колеры мексіканскага сцяга.

Яшчэ сярод магчымых варыянтаў назвы піка-дэ-гая – «salsa fresca» (свежы соўс), ці «salsa cruda» (сыры соўс).

Не варта блытаць са звычайнай таматавай сальсай «salsa roja» – чырвоны соўс. Яе робяць з вараных таматаў, і на смак яна падобная да кетчупа.

Слова «цацыкі» – дзадзікі ці яшчэ як заўгодна – ўтварылася ад грэцкага «τζατζίκι (tzatziki)»,
а грэцкае «τζατζίκι» – ад турэцкага «cacık»,
а турэцкае «cacık» – ад армянскага «cacıg»,
а армянскае «cacıg», магчыма, ад персідскага «жаж» ( ژاژ – ядомыя травы)…
ну і г. д.